Jest ich 8. Pracują zespołowo w specjalnych akwariach znajdujących się na Grubej Kaśce oraz w Zakładzie Północnym w Wieliszewie. Mowa o pracowitych małżach z gatunku skójka zaostrzona. Biorą one czynny udział w biomonitoringu wody, która codziennie płynie w naszych kranach.

Każdy małż na początku zostaje odpowiednio „skalibrowany”. Ustala się naturalne rozwarcie ich muszli, dzięki czemu potem można na bieżąco rejestrować wszelkie zmiany i ocenić prawidłowość ich zachowania i aktywności życiowych. Małże odżywiają się materią organiczną zawartą w wodzie. W przypadku pogorszernia się jej jakości małże mogą zamknąć swoje muszle. Gdy zrobi to naraz co najmniej sześć z nich, natychmiast uruchomi się alarm, zawiadamiając pracowników laboratoryjnych. Ci od razu rozpoczną szczegółowe badania, mające ustalić przyczynę zanieczyszczenia.

Oprócz małży w biomonitoringu uczestniczą również wybrane gatunki ryb. Małże i ryby pracują w specjalnych akwariach zasilanych wodą z Wisły lub Jeziora Zegrzyńskiego. Są to akwaria przepływowe z wodą ujmowaną spod dna Wisły lub bezpośrednio z rzeki. Woda z Jeziora Zegrzyńskiego jest pobierana powierzchniowo na potrzeby Zakładu Północnego.

Ten gatunek małży żyje kilkadziesiąt lat, ale ich okres pracy trwa tylko 3 miesiące. Po ich zakończeniu wracają do swojego naturalnego środowiska, a na ich miejsce przychodzą kolejni mali pracownicy. Ta wymiana jest konieczna – w przeciwnym razie małże przyzwyczaiłyby się do wody, w której przebywają, co skutkowałoby spowolnieniem reakcji na możliwe zanieczyszczenie.

Ryby monitorujące jakość wody pracują natomiast przez około dwa lata, po czym wracają do Instytutu Rybactwa Śródlądowego. Zwierzęta są pod stałą opieką biologów.