Kości słonia leśnego oraz mamuta, a także pozostałości studni czy elementy gąsienicy czołgowej to znaleziska, jakie odkryto w trakcie budowy drugiej linii warszawskiego metra. Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie przygotowało specjalną publikację dotyczącą wspomnianych znalezisk

Wciąż prowadzone są prace na budowie ostatniego odcinka II linii metra na Bemowie. W trakcie budowy budowniczy dokonywali historycznych odkryć. Znalazły się wśród nich fragmenty zdobionej ceramiki, osełka, kości konia, a także pozostałości dawnej piwniczki. Odkrycia dotyczą tak naprawdę całego okresu budowy metra.

Słoń i studnia na Woli

28 listopada 2018 roku był jednym z takich szczególnych dni – wtedy podczas budowy stacji Płocka znaleziono siedem fragmentów dużych kości. Analiza wykazała, że są to szczątki słonia leśnego (Palaeoloxodon antiquus). Ssaki te żyły na terenach Polski w czasach plejstocenu (zwanego często epoką lodowcową). Osobniki takie mogły mierzyć nawet cztery i pół metra wysokości i ważyć do siedmiu ton.

Nie mniejszym zainteresowaniem cieszyło się odkrycie studni na terenie budowy stacji Księcia Janusza. Znajdowała się na głębokości od 9 do 14 metrów pod ziemią. Zabezpieczono wówczas gliniane i szklane przedmioty, które wpadły do niej w czasie jej użytkowania. Ostatecznie okazało się, że studnia liczy sobie ponad sto lat.

Z kolei na wysokości ulicy Górczewskiej 137 zachował się fragment gąsienicy czołgowej – wraz z kołem napędowym. Były to elementy czołgu Panzerkampfwagen I, który uczestniczył w ataku oddziałów niemieckiej 4 Dywizji Pancernej na Warszawę na początku września 1939 r.

Mamut i prażubr na Targówku

Po drugiej stronie Wisły też nie brakowało odkryć. Podczas budowy linii M2 w kierunku Bródna, na stacji Zacisze, na głębokości ponad pięciu metrów pod powierzchnią znajdował się fragment żuchwy innego ssaka słoniowatego – mamuta. Wstępne badania wykazały, że kość należy najpewniej do bardzo młodego osobnika. Co ciekawe, w części żuchwy za zębem kość jest wyraźnie wybrzuszona od strony policzka – to ząb mleczny, który jeszcze nie wyrósł.

Na stacji Bródno odkryto ok. 20 fragmentów czaszek pochodzących od prażubrów. Ich szczątki zalegały na głębokości od 11 do 15 metrów.

Natomiast  na budowie przystanku Szwedzka znajdowały się m.in. pozostałości po hali fabrycznej, w tym płytki i sygnowane cegły. Płytki posiadają sygnatury Firmy Dziewulski i Bracia Lange, która została założona w Opocznie w 1883 roku przez Jana Dziewulskiego oraz braci Józefa i Władysława Lange.

Znacznie więcej było znalezisk dokumentujących działalność człowieka. Wśród nich guziki mundurowe świadczące o dużych obozach wojskowych z okresu wojny północnej, czyli z początku XVIII wieku. Natrafiono również na ceglane kanały sieci wodno-kanalizacyjnej wykonanej na przełomie XIX-XX w. przez Williama Lindleya. Natrafiano także na mury kamienic z przełomu XIX i XX w, niewielki pucharek zdobiony plastyczną dekoracją roślinną i gwiazdą Dawida czy inne fragmenty naczyń lub narzędzi takich, jak sierp.

Wszystkie odkrycia w pigułce

Znaleziska z budowy linii M2 zostały opisane, udokumentowane zdjęciami i zebrane w książce „Korzenie miasta. Badania archeologiczne przy budowie II linii warszawskiego metra” – przygotowanej przez Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie. Zawiera ona, na ponad 440 stronach, 21 opracowań autorstwa archeologów, historyków, antropologów oraz varsavianistów. Osobny rozdział poświęcony jest przygotowaniom do budowy linii M2 oraz aspektom zarządczym i ryzykom w czasie prowadzenia  inwestycji. Omówione i bogato zilustrowane zostały odkrycia związane głównie z militarną i batalistyczną przeszłością stolicy, począwszy od czasów „potopu szwedzkiego” poprzez powstania kościuszkowskie i listopadowe, wrzesień 1939 roku oraz krwawe epizody powstania warszawskiego.

fot. UMW