Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) rak skóry należy do grona najczęściej wykrywanych nowotworów na świecie. W samym 2022 roku odnotowano ponad 1,5 mln przypadków, z czego około 330 tys. dotyczyło czerniaka. Częstość występowania tego nowotworu różni się w zależności od regionu, a statystyki wskazują, że częściej diagnozuje się go u mężczyzn niż u kobiet.

12 maja obchodzimy Europejski Dzień Walki z Czerniakiem

Czym jest czerniak? To nowotwór złośliwy skóry, charakteryzujący się bardzo dynamicznym wzrostem. Wywodzi się z melanocytów – komórek wytwarzających barwnik (melaninę). Melanina sprawia, że skóra ciemnieje w kontakcie z promieniowaniem ultrafioletowym, czyli np. w kontakcie z promieniowaniem słonecznym czy promieniowaniem stosowanym w solarium. Czerniaki najczęściej pojawiają się na skórze, ale mogą wystąpić także w obrębie ust, nosa czy gałki ocznej.

Czerniak skóry może rozwinąć się u każdego. Polacy z powodu jasnej karnacji o tzw. fototypie 1 lub 2, są narażeni na czerniaka w dużym stopniu.

– W 2022 r. z systemu ochrony zdrowia na Mazowszu korzystało 1117 pacjentów z czerniakiem jako rozpoznaniem głównym – wyjaśnia Piotr Kalinowski z Zespołu Komunikacji Społecznej i Promocji mazowieckiego NFZ. I dodaje: – W 2023 r. takich pacjentów było 1258, a w roku minionym 1283 – dodaje.

Jakie zmiany na skórze powinny nas zaniepokoić? W samokontroli warto zastosować tzw. zasadę ABCDE:

• A (ang. asymetry) asymetria, zmiana kształtu znamienia z okrągłej na niesymetryczną

• B (ang. border) brzegi, poszarpane, nierównomierne, ze zgrubieniami

• C (ang. colour) czerwony, czarny lub niejednorodny kolor

• D (ang. diameter) duży rozmiar, średnica znamienia powyżej 6 mm

• E (ang. evolving over time) ewolucja, postępujące zmiany zachodzące w znamieniu.

Ryzyko zachorowania na czerniaka i inne nowotwory złośliwe skóry jest wyższe u osób z jasna karnacją, o rudych lub blond włosach, niebieskich oczach i licznych piegach oraz z dużą liczbą znamion barwnikowych. Wzrasta u osób, które doznały oparzeń słonecznych (szczególnie w dzieciństwie), przebywają ma słońcu dłużej niż godzinę dziennie lub korzystają z solarium. Czynnikiem ryzyka jest też obciążony wywiad rodzinny.

Jak się chronić?

Raz w miesiącu oglądajmy swoją skórę – sprawdźmy, czy znamiona się nie zmieniły (reguła ABCDE) lub czy nie pojawiły się nowe. Podejrzane zmiany konsultujmy z chirurgiem-onkologiem. Nie zapominajmy o stosowaniu kremów z filtrem UV, noszeniu okularów słonecznych i czapki. W godzinach 10:00-14:00 unikajmy słońca. Warto również zrezygnować z korzystania z solarium.  

fot.freepik źródło:Mazowiecki OW NFZ