„Czym jest polskość?” pod takim hasłem startuje tegoroczny Festiwal Nowe Oświecenie, który odbędzie się w drugiej połowie października w Ursynowskim Centrum Kultury „Alternatywy”.

Warsztaty, dyskusje, wystawy, seanse filmowe i koncerty to tylko niektóre atrakcje, które czekają na mieszkańców stolicy w Ursynowskim Centrum Kultury „Alternatywy”. A wszystko będzie się działo w dniach 18-25 października 2025 roku w ramach IV edycji Festiwalu Nowe Oświecenie, której tegoroczne hasło brzmi: „Czym jest polskość?”. I właśnie na pytania o tożsamość, historię i miejsce Polski w świecie, pytania pozornie prozaiczne, ale tak naprawdę niezwykle trudne, uczestnicy wydarzenia szukać będą odpowiedzi wspólnie z wybitnymi postaciami polskiej i europejskiej kultury.

– W szukaniu odpowiedzi na palące kwestie pomagają nam intelektualiści i reprezentanci różnych obszarów humanistyki, a także twórcy: pisarze, publicyści, ludzie teatru i filmu oraz artyści sztuk wizualnych. Do pogłębionych umysłowych poszukiwań nastrajają nas również muzycy – mówi dr Krzysztof Czubaszek, pomysłodawca i Dyrektor Programowy Festiwalu oraz Dyrektor Ursynowskiego Centrum Kultury „Alternatywy”.

Organizatorzy podkreślają, że Festiwal Nowe Oświecenie jest unikatowym przedsięwzięciem łączącym humanistykę, sztukę, naukę i debatę publiczną. A jego celem jest namysł nad rzeczywistością i kształtującymi ją ideami. 

Na wczorajszej konferencji prasowej poświęconej czwartej już edycji Festiwalu Nowe Oświecenie udział wzięli: dr Krzysztof Czubaszek – twórca i Dyrektor Programowy Festiwalu oraz Dyrektor Ursynowskiego Centrum Kultury „Alternatywy”, dr hab. Wawrzyniec Konarski – Rektor Akademii Finansów i Biznesu Vistula, dr hab. Ewa Zaraś – Dziekan Wydziału Ogrodniczego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz Hanna Zwierzchowska – artystka i edukatorka kultury, związana z festiwalem od jego pierwszej edycji, szczególnie z pasmem dziecięcym.

– Czym jest polskość? Odpowiedź wbrew pozorom nie jest ani łatwa, ani prosta. Kolejne wybory pokazują rozłam społeczeństwa polskiego na dwa „plemiona”, które zdaje się zgoła nic nie łączyć. Każde z nich inaczej definiuje swoją miłość do kraju i przywiązanie do określonych wartości. Źródłem napięć jest też przeszłość. Poszczególne wydarzenia oraz postaci wzbudzają skrajne oceny, nie tylko zresztą u badaczy, publicystów i osób zainteresowanych historią, ale też u uczestników i świadków tego, co kiedyś miało miejsce. Nigdy zresztą nie było jednej Polski, jednego społeczeństwa, przez wieki dzieliło się bowiem ono na niemalże nieprzenikające się klasy. Polskość sprawia też problem w strefie symbolicznej. Jest źródłem dumy, na przykład z powodu wielkich zwycięstw czy osiągnięć w nauce i kulturze, ale też i wstydu, choćby ze względu na zapóźnienie rozwojowe względem Zachodu, przy czym podziały na to, co w naszej przestrzeni aksjologicznej jest jasne i ciemne również nie są oczywiste i bezsporne. Kto był bohaterem, a kto zdrajcą; co jest naszym wkładem w rozkwit cywilizacji ludzkiej, a co zapożyczeniem z dokonań innych nacji – o to toczą się odwieczne spory i nic nie wskazuje na to, by zostały one jednoznacznie rozstrzygnięte. Nawet sama geneza naszego narodu i kraju nie jest do końca pewna. Ile w nas Słowian, a ile innych etnosów; czy od tysiącleci zajmujemy ziemie nad Wisłą, czy też przywędrowaliśmy tu półtora tysiąca lat temu; jaką rolę w kształtowaniu naszej tożsamości odegrał katolicyzm, a jaką inne religie? – zwraca uwagę dr Krzysztof Czubaszek, dyrektor UCK „Alternatywy” oraz twórca i dyrektor programowy Festiwalu Nowe Oświecenie. I dodaje, że dyskusja o polskości byłaby niepełna, gdybyśmy nie zastanowili się, czym przynależność narodowa jest w globalizującym się świecie - czy kultura, tradycja i język są kotwicą, która chroni nas przed wykorzenieniem i zagubieniem w mozaikowym świecie, czy też balastem opóźniającym przystosowywanie się do szybko zmieniających się warunków?

Festiwal Nowe Oświecenie to okazja do spotkania i rozmów z wybitnymi postaciami polskiej i europejskiej kultury, między innymi: Janiną Ochojską, Krzysztofem Zanussim, Jerzym Bralczykiem, Kristiną Sabaliauskaitė, Andą Rottenberg, Jackiem Żakowskim, Adamem Zamoyskim, Manuelą Gretkowską, Tomaszem Bocheńskim, Agatą Dudą-Gracz, Przemysławem Czaplińskim, Konstantym Gebertem, Robertem Gwiazdowskim, Jarosławem Kurskim, Michałem Ogórkiem, Stanisławem Obirkiem, Anetą Prymaką-Oniszk, Przemysławem Urbańczykiem, Adamem Leszczyńskim i Rafałem Wnukiem. 

Każdy z uczestników wydarzenia z pewnością znajdzie też coś dla siebie z bogatego programu artystycznego, zwłaszcza, że jego różnorodność jest imponująca. Dość wymienić:  spektakl „Separatka” w reżyserii Joanny Szczepkowskiej, wystawa malarstwa Jerzego Dudy-Gracza, koncerty „Mazowsza” i zespołu Ørganek, występ Teatru im. Stanisława Ignacego Witkiewicza z Zakopanego… Wiele atrakcji prygotowano również z myślą o najmłodszych, jak warsztaty czy zajęcia kreatywne.

Tradycyjnie, wzorem poprzednich edycji – co zapewne ucieszy moli książkowych – zagości festiwalowa księgarnia prowadzona przez Tarabuk, oferująca bogaty wybór książek autorów goszczących na festiwalu, a także publikacje dotyczące polskiej historii, kultury i sztuki. Będzie to okazja nie tylko do spotkania z autorami, ale i zdobycia autografu.

– Chcemy, aby Festiwal Nowe Oświecenie był miejscem otwartej, wolnej od uprzedzeń rozmowy o sprawach ważnych. To przestrzeń, w której spotykają się różne pokolenia, doświadczenia i perspektywy – mówi twórca i dyrektor festiwalu.

Partnerzy festiwalu: Samorząd Województwa Mazowieckiego, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Akademia Finansów i Biznesu Vistula oraz Fundacja Sztuki Kreatywna Przestrzeń.                                                                                                       

Patronat honorowy sprawują: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Prezydent miasta stołecznego Warszawy. Medialne wsparcie zapewniają: Tok FM, „Gazeta Wyborcza” oraz „Polityka”.

 

Tekst: AnTom / Foto: UCK „Alternatywy

Na zdjęciu od lewej: dr Krzysztof Czubaszek – pomysłodawca i Dyrektor Programowy Festiwalu oraz Dyrektor Ursynowskiego Centrum Kultury „Alternatywy”, dr hab. Wawrzyniec Konarski – Rektor Akademii Finansów i Biznesu Vistula, dr hab. Ewa Zaraś – Dziekan Wydziału Ogrodniczego Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz Hanna Zwierzchowska – artystka i edukatorka kultury, związana z festiwalem od jego pierwszej edycji, szczególnie z pasmem dziecięcym.