Ponad 3,8 tys. kobiet w Polsce walczy z rakiem szyjki macicy i ponad połowa walkę z nim przegrywa. Wywołuje go Human Papilloma Virus (HPV),czyli wirus brodawczaka ludzkiego, przenoszony nie tylko drogą płciową. Nie ma na niego lekarstwa. Jedyną skuteczną ochroną jest szczepienie. Ministerstwo Zdrowia uruchomiło program bezpłatnych szczepień przeciw HPV dla dzieci w grupach wiekowych 12 i 13 lat.  

Już w latach 70-tych XX wieku profesor Herald Zur Hausen, wirusolog z Niemieckiego Instytutu Raka, twierdził, że HPV wywołuje raka szyjki macicy, zbierając żniwo wysokiej śmiertelności wśród kobiet na całym świecie. Jego wieloletnie badania w tym zakresie tylko to potwierdziły. W 2006 roku Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków FDA zaakceptowała pierwszą szczepionkę przeciw HPV. W 2008 roku profesor Herald Zur Hausen został laureatem Nagrody Nobla za udowodnienie związku pomiędzy zakażeniem wirusem HPV a rozwojem nowotworów.

HPV  (Human Papilloma Virus) czyli wirus brodawczaka ludzkiego prowadzi do raka szyjki macicy, jednego z najczęściej występujących i najbardziej złośliwych nowotworów u kobiet. Ponad 3,8 tys. kobiet w Polsce walczy z rakiem szyjki macicy i - niestety - ponad połowa walkę z nim przegrywa.  

Zgodnie z raportem „Human Papillomavirus and Related Diseases Report POLAND” przygotowanym przez HPV Information Centre, rak szyjki macicy jest czwartym najczęściej występującym nowotworem wśród kobiet na całym świecie. W Polsce rocznie diagnozuje się ok. 3862 nowych przypadków raka szyjki macicy (szacunki na 2020 rok), co daje 6. miejsce wśród przyczyn raka u kobiet. Rak szyjki macicy jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworów u kobiet w wieku od 15 do 44 lat. DNA HPV jest wykrywane w 78% inwazyjnych raków pochwy i 91% nowotworów pochwy wysokiego stopnia.    HPV Information Centre w swoim opracowaniu uwzględnia również choroby nowotworowe u mężczyzn wywoływane przez wirusa HPV. Roczne obciążenie rakiem prącia oszacowano na 34 tys. przypadków w 2018 roku na całym świecie, a DNA HPV jest wykrywalne w około 51% wszystkich przypadków. Dodatkowo w diagnozach są także rak migdałków oraz rak odbytu.

Wirus HPV przenoszony jest nie tylko drogą płciową. Można się nim zarazić przez bezpośredni kontakt ze śliną lub krwią osoby zarażonej. Wirus HPV może dopaść każdego bez względu na wiek i płeć: dzieci, młodzież, osoby dorosłe i seniorów. Szacuje się, że zarażenie wirusem brodawczaka ludzkiego przechodzi 80% populacji.

Zakażenie HPV zwykle nie daje żadnych objawów i ustępuje samoistnie, ale i może prowadzić do rozwoju wielu poważnych chorób. Wirus ten odpowiada również za nowotwory regionu głowy i szyi, raka odbytu, raka prącia oraz kłykciny kończyste. Nie ma na niego lekarstwa. Jedyną skuteczną ochroną jest szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV).

– O wirusie HPV dużo się obecnie mówi w kontekście refundacji szczepionek dla 12- i 13-latków. Jednak wciąż świadomość znaczenia tego wirusa dla zdrowia jest w Polsce niewielka i nad tym powinno się pracować. Narażone są nie tylko osoby młode, ale również dorośli. Bo tak naprawdę może dotknąć każdego z nas – na wakacjach, na wyjeździe firmowym czy podczas pobytu w sanatorium. I o ile w większości przypadków zakażenie wirusem nie powoduje poważnych konsekwencji, o tyle jeśli już takie są, to mogą okazać się bolesne w skutkach – podkreśla dr n. med. Katarzyna Skórzewska, ginekolog i endokrynolog z Centrum Medycznego ENEL-MED.

Istnieje ponad 100 znanych typów wirusa brodawczaka ludzkiego, z czego blisko 40 z tych szczepów może infekować okolice narządów płciowych, jamę ustną i gardło. Szczepy te są zwykle podzielone na szczepy wysokiego ryzyka (co oznacza, że ​​mogą potencjalnie prowadzić do raka) i niskiego ryzyka. Około tuzina różnych typów HPV może potencjalnie powodować raka. Jednak większość typów brodawczaka ludzkiego nie stwarza żadnego poważnego zagrożenia dla zdrowia.

– Grudkowate zmiany skórne spowodowane wirusem pojawiają się też często w jamie ustnej, gardle i na skórze twarzy. Kłykciny kończyste występują w okolicy narządów płciowych, jamy ustnej oraz gardła. Na początku są to niewielkie, zupełnie bezbolesne i lekko twarde grudki. W późniejszej fazie zakażenia zmiany mogą jednak ewoluować w kalafiorowate wykwity, o barwie skóry, czerwone lub brunatne – mówi dr n. med. Krzysztof  Jakubowski, specjalista chirurgii ogólnej i onkologicznej, kierownik medyczny warszawskiej kliniki Estell Senator.

W profilaktyce przeciwnowotworowej ogromne znaczenie mają szczepienia przeciw HPV, co zresztą podkreślają niezależni eksperci medyczni z Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Chorób Infekcyjnych (dawniej Ogólnopolski Program Zwalczania Grypy). W ramach tego programu od ponad 10 lat prowadzone są w Polsce działania edukacyjne oraz wspierające podniesienie poziomów wyszczepialności zarówno wśród pacjentów z grup ryzyka, jak i w całym społeczeństwie.

W tym  roku będzie kontynuowany powszechny program szczepień przeciw HPV, realizujący założenia i cele Narodowej Strategii Onkologicznej na lata 2020-2030. Uzupełnia też bezpłatny program szczepień ochronnych dla dzieci i młodzieży o szczepienie, które chroni przed chorobami wywołanymi przez HPV.

„Przed zakażeniem HPV może uchronić szczepionka. Szczepienie jest najskuteczniejsze, jeśli nastąpi przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych. Dlatego powszechne programy szczepień przeciw HPV najczęściej wskazują na dziewczynki i chłopców w wieku 12-13 lat” – informuje na swojej stronie internetowej Ministerstwo Zdrowia (https://www.gov.pl/web/zdrowie/hpv).

 W Polsce w powszechnym programie szczepień przeciw HPV bezpłatnie dostępne są 2 szczepionki: 2-walentana szczepionka Cervarix i 9-walentna szczepionka Gardasil 9.

Szczepienia przeciwko HPV są zarejestrowane dla wszystkich osób od 9 roku życia bez górnej granicy wieku. Powszechny program bezpłatnych szczepień przeciw HPV jest skierowany do dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat. W 2023 roku ze szczepień mogły skorzystać dzieci urodzone w latach 2010 i 2011. Tegoroczny program obejmuje roczniki 2011 oraz 2012. Szczepienia przeciw HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat podawane są w dwóch dawkach, a odstęp między tymi dawkami wynosi od 6 do 12 miesięcy. Obecnie mogą się już zapisywać dzieci z rocznika 2012!

Szczepienia są całkowicie dobrowolne, a decyzje w ich sprawie podejmują rodzice lub opiekunowie po konsultacji z lekarzem.

„Przed wykonaniem szczepienia niezbędna jest konsultacja lekarska (wywiad i badanie lekarskie) w celu wykluczenia przeciwwskazań. Badanie lekarskie nie jest wykonywane w ramach programu oraz nie jest finansowane z budżetu m.st. Warszawy” – wykonuje je m.in. lekarz podstawowej opieki zdrowotnej (lekarz rodzinny)” – czytamy na stronie internetowej Miejskiego Centrum Kontaktu Warszawa 19115 (https://warszawa19115.pl/-/programu-szczepien-ochronnych-przeciw-hpv-wirusowi-brodawczaka-ludzkiego-).

Zapisać dziecko na szczepienie można:

- w przychodni Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ),

- przez infolinię 989 ( 7 dni w tygodniu od godz. 7:00 do 20:00),

- przez Internetowe Konto Pacjenta.

 

Tekst: Anna Tomasik                                                                                                                                                                        fot. pix bay