Mowa nienawiści i jak przeciwdziałać temu zjawisku były tematem debaty „Ja nie hejtuję, ja rock’n’rolluję”, która odbyła się w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN z inicjatywy Fundacji Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy i Biura Rzecznika Praw Obywatelskich.  

Przedstawiciele środowisk eksperckich dyskutowali dzisiaj o niepokojąco narastającej fali mowy nienawiści, jak i sposobach jej przeciwdziałania. Wśród panelistów, zaproszonych do udziału w debacie znaleźli się: Anna Błaszczak-Banasiak (prawnik, dyrektorka Zespołu ds. Równego Traktowania w Biurze RPO), Joanna Grabarczyk (Stowarzyszenie Projekt Polska, koordynatorka projektu „Hejt Stop”) i Rafał Pankowski (Stowarzyszenie „Nigdy więcej”, socjolog kultury i politolog).

– Chcemy, abyśmy sobie dzisiaj porozmawiali i wymienili poglądy (…) Co się z tym dzieje? Jak to wygląda i od strony litery prawa, i od strony rzeczywistości. Będziemy próbowali znaleźć antidotum i to takie, które jest po stronie pana rzecznika i bardzo formalne. Także po naszej stronie szukamy wszelkich forma happeningowych, idziemy w kierunku narracji jakichkolwiek, aby sobie dać z tym radę, zwłaszcza jeśli chodzi o ludzi młodych. Ludzi, którzy się uczą, są uczniami szkół i - co pokazują badania - bardzo są tym hejtem objęci – podkreślił na wstępie Jurek Owsiak.

– Temat walki z mową nienawiści, z hejtem jest znany od lat. To nie jest temat nowy. Ale po tragedii w Gdańsku, po zabójstwie prezydenta Pawła Adamowicza, my się spotkaliśmy z Jurkiem i zaczęliśmy się zastanawiać, co można zrobić razem, aby wyeliminować zjawisko hejtu w naszym życiu społecznym. Wtedy ustaliliśmy, że taka debata jest potrzebna. Debata, która ma większy cel niż tylko zastanowienie się nad rozwiązaniami prawny. Taki, żeby się zastanowić, jak można ten trend narastania mowy nienawiści odwrócić. Moim zdaniem obecnie nie jest czas tylko i wyłącznie na diagnozy, na takie zastanawianie się, czy jest źle i dlaczego, tylko zastanowienie się, co konkretnie trzeba zrobić i jak doprowadzić do realizacji tych rekomendacji, które są przedstawiane od lat. Należy o tym dyskutować, zanim będzie za późno – mówił Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich. Zwrócił też uwagę, że hejt może dotknąć każdego z nas. I podkreślił, że hejt jest o tyle niebezpieczny, gdyż „niszczy więzi społeczne, dzieli ludzi, powoduje strach, zmienia nasze relacje”.

Paneliści zwracali uwagę na aktualne rozwiązania i najważniejsze trudności w walce z hejtem. Zgodni też byli co do tego, że walkę z mową nienawiści utrudnia chociażby… brak jej definicji.

– W Polsce mowa nienawiści jest karana, ale żadna ustawa, kodeks karny, nie definiuje, czym dokładnie hejt jest – mówiła Anna Błaszczak-Banasiak. – Usłyszycie pewnie, że ta cała walka z hejtem, to walka z wolnością słowa. To nieprawda. W Polsce można być legalnie rasistą, homofobem i nienawistnikiem, pod warunkiem, że nie przekracza się litery prawa, nie nawołuje się publicznie do nienawiści (…) Jednak to, że coś nie jest przestępstwem, nie oznacza, że nie jest to naganne – podkreśliła.

Hejt stał się częścią naszego życia zarówno społecznego, jak i politycznego. Może dotknąć każdego z nas i każdy z nas może stać się jego ofiarą. To, w co jeszcze kilkanaście lat temu trudno było uwierzyć - stało się faktem.

Uczestnicy debaty jednogłośnie podkreślali, że działania przeciwko mowie nienawiści powinny być wielopoziomowe i angażować różnego rodzaju środowiska. Nie ukrywali też, że konieczne jest wsparcie ze strony instytucji państwowych.
– Ofiary hejtu, przemocy, wymagają pomocy prawnej i psychologicznej. Jako organizacje pozarządowe nie mamy na to pieniędzy, nie mamy wsparcia państwa, ale robimy co możemy– zwracała uwagę Joanna Grabarczyk.
Jedną z najczęściej powtarzanych tez było stwierdzenie, że w przeciwdziałaniu mowie nienawiści niezbędne są zmiany prawne i zmiany w działaniu mediów oraz akcje edukacyjne, skierowane przede wszystkim do ludzi młodych.

– Musimy trafiać do młodych ludzi, to od tego trzeba zacząć, od tej edukacji, bo czym skorupka za młodu… – mówił prezes zarządu Fundacji WOŚP.
– W walce z hejtem ogromnie ważna jest edukacja. Również edukacja policjantów –przekonywał z kolei Rafał Pankowski.

Z kolei Zbigniew Hołdys (muzyk, wokalista) zaproponował, aby edukacja młodych ludzi pod kątem walki z mową nienawiści popularyzowana była w szkołach poprzez sztukę.

– Walką z hejtem może być kultura, współuczestniczenie, edukacja w samej szkole przez spektakle teatralne, które pokazują przemoc, jej skutki, potrafią zaangażować i zszokować uczniów – przekonywał znany muzyk.

Debata „Ja nie hejtuję, ja rock’n’rolluję” tłumaczona była na język migowy przez Karinę Akseńczuk „Komunikacja Bez Barier” oraz ilustrowana na żywo przez duet THEINKERS, czyli Magdę Rysuje i Dorotę Kostowską. Moderatorem spotkania był Bartosz Węglarczyk z Onet.pl.

Temat hejtu i walki z nim będzie kontynuowany podczas najbliższej edycji festiwalu Pol’and’Rock w ramach spotkań na Akademii Sztuk Przepięknych.

Tekst / zdjęcia: Anna Tomasik