Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich - Centrum Kultury Jidysz otrzyma siedzibę w zabytkowej kamienicy przy ulicy Próżnej 14. To ważna decyzja dla jedynego teatru żydowskiego w Polsce, wystawiającego spektakle nie tylko w języku polskim, ale również w jidysz.

- Priorytetowym i ustawowym zadaniem m.st. Warszawy było zapewnienie docelowej siedziby dla tej instytucji. Braliśmy pod uwagę różne lokalizacje. We wtorek, 26 czerwca br., na zespole koordynującym podjęłam decyzję, że nowa siedziba dla jednego z naszych najważniejszych teatrów będzie w zabytkowej kamienicy przy ulicy Próżnej 14 - mówi Hanna Gronkiewicz-Waltz, prezydent stolicy i dodaje – Odczuwam ogromną satysfakcję, że teatr wróci w okolice placu Grzybowskiego, kojarzonego z historią warszawskich Żydów i kulturą żydowską, będącego swoistym symbolem jej ciągłości. Zdajemy sobie sprawę, że realizacja inwestycji z uwagi na wymogi konserwatorskie będzie wymagająca, ale jesteśmy do tego przygotowani.

Kamienica przy Próżnej 14
Budynek przy ulicy Próżnej 14 wpisany jest do rejestru zabytków, składa się z pięciu kondygnacji o powierzchni blisko 3000 m2. Narożna, czteropiętrowa czynszówka, wybudowana w latach 1898-1900 dla Majera Wolanowskiego. Był to typowy dla tamtego okresu dom dochodowy. Bogato zdobiony, z kutymi ręcznie balustradami i balkonami, sztukaterią, dębowym brukiem w bramie oraz marmurowymi schodami na klatce. Na parterze znajdowały się składy żelazne, dom handlowy Meersona i Epsteina, skład fabryczny blachy białej i żelaznej „H. B. Lebelsond” oraz sklepik P. Brykiera, który handlował m.in. listwami do ram. Na początku XX wieku Mordka Berghauer otworzył tu zakład rymarski. W czasie I wojny światowej w budynku mieścił się przytułek dzienny dla bezdomnych żydowskich dzieci.

Teatr Żydowski wraca do ocalonego skrawka dawnej żydowskiej Warszawy, o której przypominają domy oznaczone numerami Próżna 7, 9, 12 i 14. Próżna 14 tętniła życiem. W skrzydle od strony pl. Grzybowskiego były żydowskie sklepy i składy z artykułami żelaznymi, od strony Próżnej znajdował się dom handlowy Meersona i Epsteina, sklepy i warsztaty funkcjonowały także w oficynach kamienicy. Na pierwszym piętrze był żydowski dom modlitwy działający do 1940 r.

- Jestem szczęśliwa, że żydowskie życie, kultura i sztuka wrócą na stałe do prawdziwego serca żydowskiej Warszawy – tutaj, na Próżną 14, gdzie przed wojną istniał barwny świat, który wypełniały głosy mieszkańców, wędrownych rzemieślników i handlarzy oraz dźwięki kataryniarzy i podwórzowych muzykantów. Na fasadach tej kamienicy prezentowaliśmy zdjęcia wystawy „I ciągle widzę ich twarze” – jestem pewna, że one również czuwały nad tym, by Teatr Żydowski zamieszkał w tym miejscu…” - mówi Gołda Tencer, dyrektor Teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich - Centrum Kultury Jidysz.

Do momentu zakończenia inwestycji Teatr Żydowski będzie tak jak do tej pory realizował swoją misję artystyczną m.in. w następujących lokalizacjach: ul. Senatorska 35 (mała scena Teatru Żydowskiego), Aleje Niepodległości 141a (Scena Klubu Dowództwa Garnizonu Warszawa), Wał Miedzeszyński 384 (duża scena TR/ATM), ul. Madalińskiego 10/16 (Nowy Teatr), ul. Kazimierza Karasia 2 (Teatr Polski), ul. Marszałkowska 138 (Teatr Kwadrat), ul. Grochowska 272 (Sinfonia Varsovia), Aleja Solidarności 76B (Warszawska Opera Kameralna), ul. Twarda 6 (Synagoga), Próżna 6 (Austriackie Forum Kultury), ul. Andersa 6 (Centrum Kultury Jidysz), Pl. S. Małachowskiego 3 (Zachęta Narodowa Galeria Sztuki), ul. Śliska 5 (sala prób), ul. Kredytowa 6 (sala prób, magazyn), ul. Rosy 19 i Grodzisk Mazowiecki (Magazyny).

Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich - Centrum Kultury Jidysz
Jedyny działający współcześnie teatr żydowski w Polsce. Od 1955 r. w Warszawie, od 1970 przy pl. Grzybowskim. Ważny strażnik i jeden z głównych ambasadorów kultury żydowskiej. Teatr zwracający się ku ponad pięćsetletniej obecności Żydów w Warszawie. Fundamentem działalności teatru jest pamięć o przeszłości, ale też komentowanie współczesności. Doświadczenia historyczne i współczesna sytuacja geopolityczna sprzyja podejmowaniu przez teatr działań, służących rozszerzeniu dialogu między kulturami.

Przez cały okres swej działalności Teatr Żydowski współtworzy markę Warszawy jako metropolii z bogatą, wielokulturową ofertą kulturalną. Kultywując i upowszechniając tradycję, przyciąga do Warszawy wszystkich zainteresowanych wielowątkową kulturą żydowską i jej obecnością w Polsce, wzajemnym przenikaniem się polsko-żydowskiego dziedzictwa kulturowego. Jednocześnie Teatr Żydowski w sposób istotny angażuje się społecznie współtworząc wydarzenia pielęgnujące pamięć o wydarzeniach historycznych związanych ze społecznością żydowską w Polsce (Festiwal Singera, Marzec ’68).

Historia
Państwowy Teatr Żydowski powstał w 1949 roku w wyniku połączenia Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego we Wrocławiu i Teatru Żydowskiego w Łodzi. Działał w obu tych miastach i występował gościnnie w całej Polsce do 1955 roku, kiedy to z inicjatywy Idy Kamińskiej teatr przeniósł się do Warszawy. W budynku przy ulicy Królewskiej 13 (dziś nieistniejącym) teatr działał do 1970 roku. Następnie przeniósł się do budynku przy pl. Grzybowskim. W 1968 roku dyrektor i kierownik artystyczna Ida Kamińska, w wyniku wydarzeń marcowych, wyjechała z Polski. Przez rok p.o. dyrektora teatru był Juliusz Berger. Od 1969 roku do roku 2014 dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Żydowskiego był Szymon Szurmiej. Od 2015 roku dyrektorem teatru jest Gołda Tencer. Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich w Warszawie to jedyny Teatr Żydowski w Polsce i jeden z dwóch w Europie stałych teatrów wystawiających spektakle w języku jidysz. Od lipca 2012 roku zgodnie ze statutem Teatr prowadzi działalność Centrum Kultury Jidysz.

Repertuar
Od początku istnienia w repertuarze Teatru spotykały się i przeplatały trzy nurty repertuarowe. Pierwszy z nich to klasyka literatury i teatru jidysz, a więc sztuki takich autorów jak Abraham Goldfaden, Jakub Gordin, Szolem Alejchem, Icchok Lejb Perec, Szymon An-ski, Perec Hirszbejn czy Szalom Asz. Drugi nurt to sztuki spoza kanonu literatury jidysz, podejmujące tematykę żydowską, m.in. Arthura Millera, Izaaka Babla, czy Ilii Erenburga. Trzeci nurt to spektakle rewiowe i kabaretowe. Głównym językiem wystawianych spektakli jest polski, ale w repertuarze pojawiają się sukcesywnie nowe tytuły grane w języku jidysz z polskimi napisami. Od kilku lat sprawowania przez Gołdę Tencer stanowiska dyrektora tej instytucji, stopniowo wprowadzane są do repertuaru nowe, coraz bardziej ambitne i awangardowe przedstawienia, dotykające niejednokrotne trudnych tematów tolerancji, akceptacji, przemian społecznych czy Holokaustu. Spektakle te oparte są na prozie współczesnych pisarzy izraelskich i oryginalnych scenariuszach najzdolniejszych młodych dramaturgów polskich. Na czwarty nurt składają się takie nazwiska współczesnych reżyserów, jak Agata Duda-Gracz, Maja Kleczewska, Anna Smolar, Monika Strzępka, Paweł Passini, Wiktor Rubin, Michał Buszewicz i inni, a także twórcy zagraniczni, jak Shmuel Atzmon-Wircer z Izraela, czy Andrei Munteanu z Bukaresztu. Wystawiane są tu także spektakle dla dzieci i całych rodzin.

Premiery sezonu 2017/2018
• Kibice, Reż. Michał Buszewicz, Scenariusz: Sebastian Krysiak
• Ostatni Syn, Reż. Przemek Jaszczak, Scenariusz: Marta Guśniowska
• Ginczanka. Chodźmy Stąd, Scenariusz i Reż. Krzysztof Popiołek
• Wiera Gran, Reż. Jędrzej Piaskowski, Scenariusz: Weronika Murek
• Golem, Reż. Maja Kleczewska, Scenariusz: Łukasz Chotkowski/Maja Kleczewska
• Kilka Obcych Słów Po Polsku, Reż. Anna Smolar, Scenariusz; Michał Buszewicz
• Spakowani, Czyli Skrócona Historia O Tym, Kto Czego Nie Zabrał, Reż. Agata Duda-Gracz
• Ida Kamińska, Reż. Gołda Tencer, Autor Sztuki „Mój Teatr”: Henryk Grynberg
• Chumesz Lider, Icyk Manger, Reż. Andrei Munteanu
• Proszę Bardzo, Reż. Wiktor Rubin, Scenariusz: Jolanta Janiczak

Centrum Kultury Jidysz
Centrum Kultury Jidysz realizuje nowatorskie projekty kulturalne i prowadzi ożywiony dialog między kulturą polską a żydowską. Odbywają się tu lektoraty, Żydowskie Uniwersytet Otwarty pod patronatem rektora Uniwersytetu Warszawskiego, przeróżne warsztaty i zajęcia dla dzieci, dorosłych i seniorów i inne. Centrum prowadzi lektoraty języka jidysz i hebrajskiego na trzech poziomach zaawansowania. Zajęcia otwarte są dla wszystkich zainteresowanych, niezależnie od wieku oraz tożsamości. Od szesnastu lat na Międzynarodowe Letnie Seminarium Języka i Kultury Jidysz przyjeżdżają wykładowcy i studenci z całego świata. W Centrum działa też Uniwersytet Trzeciego Wieku, który oferuje seniorom zajęcia, wykłady, lektoraty oraz różnorodne warsztaty. Centrum Kultury Jidysz jest miejscem skupiającym twórczą energię osób zainteresowanych kulturą, literaturą, sztuką itd.
W dzisiejszej konferencji wzięli udział i są widoczni na załączonych fotografiach: Hanna Gronkiewicz-Waltz, prezydent m.st. Warszawy, Ewa Malinowska – Grupińska, przewodnicząca Rady m.st. Warszawy, Marlena Happach, dyrektor Biura Architektury i Planowania Przestrzennego, Gołda Tencer, dyrektor teatru Żydowskiego, Krzysztof Czubaszek, burmistrz dzielnicy Śródmieście oraz artyści teatru Żydowskiego im. Estery Rachel i Idy Kamińskich Teatr Żydowski - Centrum Kultury Jidysz.