Warszawa to rozwinięta europejska metropolia, a jednocześnie wyjątkowa ostoja setek gatunków zwierząt. Kiedy z początkiem września stołeczne arterie zapełniają się ludźmi powracającymi do pracy, Wisła zamienia się w niezwykłą, powietrzną autostradę.

Warszawa jest domem dla licznych dziko żyjących zwierząt. Szacuje się, że stolicę odwiedza ok. 230 gatunków ptaków. Wiele z nich to gatunki rzadkie w skali kraju i Europy. Najsłynniejszym przykładem jest gniazdujący na iglicy Pałacu Kultury i Nauki,  i zagrożony wyginięciem, sokół wędrowny. Mniej osób może wiedzieć, że nad warszawską Wisłą mogą spotkać bieliki, a w Lesie Natolińskim - bociany czarne.

– Jednym z najciekawszych przyrodniczo obszarów w Warszawie bez wątpienia jest międzywale Wisły. W celu ochrony żyjących tu gatunków ptaków powołano obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły na wysokości 267 km biegu rzeki. Obszar ten jest najważniejszym w Polsce miejscem lęgów rybitwy białoczelnej, sieweczki obrożnej, mewy siwej czy brodźca piskliwego. Wisła to także niezwykle ważny korytarz migracyjny, co sprawia, że jest to doskonałe miejsce do obserwacji dzikiej przyrody – mówi Justyna Glusman, dyrektorka koordynatorka ds. zrównoważonego rozwoju i zieleni m.st. Warszawy.

Weź oddech nad Wisłą i zobacz niezwykłe gatunki ptaków

Tak duża rzeka jak Wisła daje pożywienie, wodę, ale też bezpieczne miejsca noclegowe na licznych wyspach i łachach. Dlatego wiele ptaków, które zakończyło już sezon lęgowy i rozpoczęło migrację na zimowiska w „ciepłych krajach”, wybiera warszawski odcinek Wisły na trasie swojej wędrówki. Dzięki temu mieszkańcy stolicy mogą je łatwo obserwować – wystarczy wybrać sobie dogodny punkt na brzegu rzeki, uzbroić się w lornetkę i… czekać.

Wrzesień to doskonały moment, aby zobaczyć rzadkie gatunki ptaków podczas migracji. Bardzo ciekawe do obserwacji ornitologicznych są obszary tzw. międzymościa (od Mostu Grota – Roweckiego do Mostu Gdańskiego), tereny poniżej Mostu Siekierkowskiego czy też wyspy wiślane na północy oraz na południu miasta. To obszary chronione dodatkowo jako ptasie rezerwaty przyrody – Ławice Kiełpińskie i Wyspy Zawadowskie.

– W trakcie migracji po sezonie lęgowym szczególnie interesujące do obserwacji są ptaki zaliczane do siewkowych. Pojawiają się znikąd – niektóre bezgłośnie, inne z przeszywającymi uszy nawoływaniami, latają bardzo szybko na duże odległości i zawsze budzą emocje wśród ornitologów. Są wśród nich gatunki wędrujące rodzinnymi stadami, jak czajki, ale są też preferujące małe grupy złożone z różnych gatunków, jak kwokacze czy bataliony. Zdarzają się prawdziwe rzadkości – kuliki wielkie, szlamniki, brodźce śniade, często trudne do wypatrzenia wśród kamieni. Warto wziąć oddech nad Wisłą, wytężyć wzrok i z satysfakcją obserwować wyjątkowych ptasich przybyszy  – zachęca Patrycja Stawiarz, dyrektorka Biura Ochrony Środowiska m.st. Warszawy.

Wrzesień to także doskonały moment na obserwację kormoranów. Przelatują nad Wisłą, koncentrując się w grupy i tworząc efektowne powietrzne figury. Coraz częściej można tu spotkać także czaple, w tym rzadko widywane czaple białe lub czaple nadobne. Natomiast popularne czaple siwe zapuszczają się nawet w inne części miasta. W październiku nad Warszawą, a szczególnie nad Wisłą, Kanałem Żerańskim i łąkami (np. na Wilanowie i Białołęce) pojawiają się częściej gatunki ptaków szponiastych: myszołowy, jastrzębie, błotniaki, a nawet orliki. To czas, kiedy można także łatwo zobaczyć pustułki, czyli małe sokoły. Ptaki te są częściowo osiadłe, więc jest szansa na znalezienie osobników, które nie odleciały na zimę. Zaadaptowały się do życia w centrum miasta i wybierają schronienie w wysokich budynkach lub przesiadują na przydrożnych słupach i liniach energetycznych. W listopadzie warto wypatrywać bielików, ponieważ młode ptaki krążą przy rzece szukając pożywienia.

Okres jesiennych wędrówek to również najlepszy czas na obserwację rzadziej widywanych gatunków kaczek. Szczególnie łatwo je zobaczyć, gdy pojawiają się na niewielkich stawach i ciekach wodnych w warszawskich parkach. Poza popularną krzyżówką czy dumną mandarynką, możemy spotkać tu czernice, cyraneczki, świstuny lub nurogęsi. Stada kaczek gromadzących się w mieście stają się w tym okresie coraz liczniejsze i bardziej różnorodne. Jesienią przez miasto migrują też różne gatunki drobnych ptaków wróblowatych, a krukowate łączą się w duże stada i koczują w różnych jego częściach. To również czas, kiedy nad Warszawą możemy obserwować stada migrujących dzikich gęsi i żurawi.

Jak Warszawa dba o skrzydlatych mieszkańców  

Warszawska Wisła to unikat na skalę europejską, dlatego stolica realizowała i realizuje wiele projektów, w tym dofinansowanych z środków UE, aby ochronić ten wyjątkowy obszar. Najważniejsze z nich to:

·         „Ochrona siedlisk kluczowych gatunków ptaków Doliny Środkowej Wisły w warunkach intensywnej presji Aglomeracji Warszawskiej”

Projekt LIFE+ Wisła Warszawska.pl realizowany był w latach 2011-2018. Miał na celu ochronę ptaków siewkowych – szczególnie rybitwy rzecznej i rybitwy białoczelnej. W ramach tego projektu przeprowadzono szereg działań na rzecz ochrony ptaków na obszarze Warszawy i okolicznych gmin, m.in. powstała na Wiśle kilkuhektarowa wyspa stała, a także 2 piaszczyste ławice oraz 3 wyspy pływające. Dzięki podjętym działaniom zaobserwowano cztery nowe stanowiska lęgowe ptaków siewkowych, w tym kolonie rybitwy rzecznej i białoczelnej w nowych lokalizacjach. W ramach projektu przeprowadzono także różnorodne działania edukacyjne, zostały wytyczone ścieżki i szlaki edukacyjne nad Wisłą, a także powstał Pawilon Edukacyjny Kamień – główny punkt edukacji ekologicznej warszawskiego Zarządu Zieleni i nowe centrum Dzielnicy Wisła.

·         „Ochrona zagrożonych gatunków związanych z siedliskami wodnymi na terenie Warszawy”

Realizację projektu „Szuwar Warszawski” Zarząd Zieleni m.st. Warszawy rozpoczął w 2020 r. Najważniejszym zadaniem jest renaturyzacja wybranych zbiorników i cieków wodnych w 5 dzielnicach Warszawy oraz budowa zastawek zatrzymujących wodę na rowach odwadniających w rezerwacie Lasu Kabackiego. W ramach projektu na Jeziorze Powsinkowskim w Wilanowie założono 20 platform lęgowych dla ptaków, dzięki czemu udało się utrzymać populację lęgową rybitwy czarnej w Warszawie. Powstała także platforma z roślinnością na Kanale Piaseczyńskim, która stanowi dodatkowe miejsce bytowania dla zamieszkujących okolice chronionych gatunków ptaków i płazów. Projekt zakłada także usuwanie podrostu inwazyjnych gatunków drzew w dolinie Wisły oraz szereg innych działań ochronnych i edukacyjnych.

Fot. wislawarszawska.pl