Czy pamięć historyczna może kształtować nowoczesną tożsamość narodową? Podczas Kongresu Przyszłości Narodowej w Zatoce Sportu Politechniki Łódzkiej próbowano znaleźć odpowiedź na to pytanie. Jakie były cele tej inicjatywy i czy Instytut Pamięci Narodowej może stać się Instytutem Przyszłości Narodowej? O tym rozmawialiśmy z ppłk. rez. Karolem Piskorskim - weteranem JW GROM, kawalerem Orderu Krzyża Wojskowego i dyrektorem łódzkiego Oddziału IPN.

W dniach 15-16 października w Zatoce Sportu Politechniki Łódzkiej odbył się Kongres Przyszłości Narodowej. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Instytut Pamięci Narodowej pod hasłem „Historia mówi przez pokolenia”. Misją tej inicjatywy edukacyjnej było przybliżenie młodzieży najnowszej historii Polski w nowoczesnej i angażującej formie. Jednak czy młode pokolenie, wychowane w świecie globalnych trendów i natychmiastowego dostępu do informacji, potrafi dostrzec znaczenie historii w procesie kształtowania odpowiedzialności za przyszłość wspólnoty? 

Program Kongresu został skonstruowany tak, aby mu to umożliwić - łączył różnorodne formy przekazu, które trafiały do różnych typów odbiorców i angażowały ich na wielu poziomach. Obejmował panele dyskusyjne, warsztaty, wystawy multimedialne, gry edukacyjne, rekonstrukcje historyczne oraz spotkania z ekspertami. W rozmowach poruszano tematy wolności, solidarności i patriotyzmu - pojęć, które dziś coraz częściej wymagają redefinicji, by nie zatracić siły oddziaływania w erze światowych wyzwań. Oczywiście, jedną z podstawowych kategorii była pamięć - rozumiana nie jako ciężar przeszłości, lecz jako siła napędowa dla dalszych działań. 

- Wszystkie nasze działania kierujemy do was, albowiem dla nas jest czymś oczywistym, że pamięć stanowi o tym, kim jesteśmy dzisiaj i kształtuje nas też dla przyszłości - zaznaczył podczas przemówienia dr. hab. Karol Polejowski, zastępca prezesa IPN.

W Kongresie Przyszłości Narodowej wziął udział Prezydent RP, Karol Nawrocki, który wręczył nominacje członkom Rady Młodzieżowej przy Prezydencie RP, a następnie zwrócił się do publiczności:

- Wy, droga młodzieży, wy - ludzie młodzi - macie brak pewnych ograniczeń, które w świecie dorosłych, w świecie politycznym, w świecie społecznym są przeszkodami - czy to do rozwoju Rzeczypospolitej, czy to do zmiany pewnych rygorów państwa. Ten gen zuchwałości - ale bardzo pozytywnej zuchwałości młodzieżowej - który powoduje rozwój, który sprawia, że jesteśmy gotowi sięgać po cele znajdujące się gdzieś bardzo daleko, jest tym, czego od Was potrzebuję jako Prezydent Rzeczypospolitej - podkreślił.

- To wy czasami opowiadacie nam współczesną rzeczywistość. Tego nie da się zrobić bez dialogu międzypokoleniowego - dodał Prezydent.

Jednym z najważniejszych punktów wydarzenia była debata młodzieży z Prezydentem. Podczas rozmowy młodzi ludzie pytali o współczesne znaczenie patriotyzmu, jego miejsce w świecie nowych technologii, o inspirujące postacie historyczne oraz o to, jak zachować własną tożsamość w obliczu globalnych przemian.

- Patriotyzm jest zawsze tym samym - to miłość do ojczyzny, do narodu oraz do wartości, które je kształtują. Niezależnie od tego, jaki jest wiek i jaka dekada, emocja pozostaje ta sama - stwierdził Prezydent, odpowiadając na pytanie o to, jak być patriotą w świecie, w którym młodzi ludzie nie muszą chwytać za broń, by bronić swojej ojczyzny.

- Nowoczesny patriotyzm to postawa odpowiedzialności - za siebie, za wspólnotę i za kraj, w którym żyjemy. To gotowość do działania tu i teraz - w szkole, na studiach i w Internecie - bez patosu, bez poczucia bycia gorszym obywatelem świata, jak próbowano to wmówić mojemu pokoleniu i pokoleniu moich rodziców. Dziś, na szczęście, patriotyzm nie musi polegać na poddawaniu się najwyższej próbie, lecz na codziennych wyborach - na szacunku wobec naszej historii, wobec rodziców, dziadków i pradziadków. Na tym samym szacunku, którego młodzi ludzie w przyszłości będą oczekiwać od swoich dzieci i wnuków. W świecie mediów społecznościowych i globalizacji patriotyzm to także troska o to, jak Polska jest postrzegana - w Internecie, w rozmowach, w tym, jak ją reprezentujemy. Wierzę, że młodzi Polacy chcą być dumni z dziedzictwa swojego kraju. Jednak postawa odpowiedzialności za wspólnotę narodową nie rodzi się sama - to proces edukacji i zadanie mojego pokolenia, instytucji rodziny, szkoły oraz odpowiedzialnego państwa polskiego. To właśnie my powinniśmy przekazywać młodym pokoleniom nasze wspólne, narodowe i wielowiekowe wartości, bo to od nich wkrótce będzie zależeć przyszłość Polski - powiedział w rozmowie z nami Karol Piskorski, dyrektor łódzkiego Oddziału IPN. 

Kongres Przyszłości Narodowej przyciągnął wielu młodych ludzi. Jak IPN zamierza utrzymać dialog z młodzieżą, która nie utożsamia się z tradycyjnym rozumieniem patriotyzmu? Czy jest gotowy na rozmowę także z tymi, którzy patrzą na historię z bardziej liberalnej czy lewicowej perspektywy?

- W Kongresie wzięło udział blisko 5 tysięcy uczestników w ciągu dwóch dni, co znacznie przekroczyło nasze oczekiwania. To dla nas znak, że młodzież chce rozmawiać o Polsce, jej historii i przyszłości, tylko potrzebuje do tego przestrzeni i języka, który jest jej bliski. Część młodych ludzi, zwłaszcza identyfikujących się z nurtami bardziej liberalnymi czy lewicowymi, podchodzi z dystansem do działań IPN. Nie jest to dla nas powód do zniechęcenia, lecz sygnał, że musimy jeszcze mocniej szukać wspólnego języka. IPN stoi na straży prawdy historycznej opartej na faktach, ale nie oznacza to, że próbuje reprezentować jedną opcję polityczną. Historia to nasze wspólne narodowe dziedzictwo. Czasem młodzież unika rozmowy o wydarzeniach historycznych, bo kojarzą się z patosem lub zbyt formalnym przekazem. Dlatego coraz częściej zmieniamy formę i język naszych działań - sięgamy po nowe technologie, media społecznościowe, interaktywne wystawy czy gry edukacyjne. W mojej ocenie młodzi Polacy o poglądach bardziej konserwatywnych czy prawicowych chętniej uczestniczą w naszych wydarzeniach, ponieważ bliskie są im tradycyjne formy wyrażania patriotyzmu. Chcemy jednak, aby w przyszłości to się zrównoważyło - by każdy młody człowiek czuł, że IPN to instytucja także dla niego - dodał Karol Piskorski.

Co zatem wydaje się być prawdziwym celem IPN? Czy istnieje realna szansa na to, że instytucja państwowa stanie się platformą otwartego dialogu, zarówno międzypokoleniowego, jak i międzypoglądowego? Na razie to pytanie musi pozostać otwarte. Jednak ciężko nie zauważyć pewnej subtelnej zmiany w tonie instytucji - zamiast pouczać młodzież, IPN coraz częściej przyjmuje rolę moderatora rozmowy. Choć wciąż pozostaje kwestia tego, czy młodzi ludzie o bardziej liberalnych czy lewicowych poglądach poczują się do niej w pełni zaproszeni, sam fakt chęci otwarcia drzwi do dialogu wydaje się krokiem w dobrym kierunku. 

Inicjatywą, która może pomóc w realizacji tego celu jest projekt „Silni Polską!”, zachęcający młodzież do odkrywania lokalnej historii i kształtowania postaw obywatelskich.

- Konkurs „Silni Polską!” to wyjątkowa inicjatywa Instytutu Pamięci Narodowej, która pokazuje, że patriotyzm nie musi być jedynie tematem lekcji historii - może stać się stylem życia. Zachęcamy młodzież, szkoły, nauczycieli oraz różne organizacje do pokazywania, jak można być „silnym Polską” poprzez kulturę, sport, wolontariat, działalność społeczną czy twórczość artystyczną. Informacje o kolejnych edycjach konkursu publikowane są na stronie internetowej IPN oraz w naszych mediach społecznościowych. Zachęcamy szkoły, nauczycieli, organizacje młodzieżowe i samych uczniów do śledzenia aktualności - a przede wszystkim do aktywnego udziału. To doskonała okazja, by pokazać, że „być silnym Polską” znaczy dziś być aktywnym, kreatywnym i odpowiedzialnym obywatelem - zaznaczył dyrektor łódzkiego Oddziału IPN.

W ramach Kongresu Przyszłości Narodowej zaprezentowano liczne wystawy IPN, w tym multimedialną ekspozycję „Szlaki Nadziei. Odyseja Wolności” oraz ekspozycje „Dzieci z Przemysłowej”, „Miasto ruin - miasto nadziei” i „Jarocin w obiektywie bezpieki”. Uczestnicy wydarzenia mogli odwiedzić tematyczne strefy Instytutu - Edukacji, Archiwum, Gier, Poszukiwań i Upamiętnień - a także wziąć udział w pokazach wojskowych i rekonstrukcjach historycznych. W programie znalazły się również uroczyste gale wręczenia odznaczeń i nagród, w tym Krzyży Wolności i Solidarności, Nagrody im. Grażyny Langowskiej, a także wyróżnień „Świadek Historii” i Medalu Reipublicae.

Kongres został objęty Patronatem Honorowym Prezydenta RP Karola Nawrockiego.

fot. Jacek Trajdos, IPN Oddział w Łodzi