Dokładnie sto lat temu, 8 kwietnia 1916 roku Grochów, Saska Kępa i Gocław zostały włączone do Warszawy Rozporządzeniem dotyczącym rozszerzena warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowy miasta Warszawy zatwierdzonego przez Generała – Gubernatora von Beselera.

Od początku 2016 roku dzielnica świętuje fakt włączenia Grochowa, Saskiej Kępy i Gocławia w granice Warszawy. Na terenie dzielnicy zorganizowano szereg wydarzeń kulturalnych i sportowych. Kilkadziesiąt jeszcze przed mieszkańcami stolicy.

- Kulminacją święta jest jutrzejsza uroczysta Sesja Rady Dzielnicy. 18 i 19 czerwca w Parku Skryszewskim będziemy obchodzili Święto Stulecia. Co roku obchodzimy Święto Saskiej Kępy – tym razem nietypowo, przez dwa dni. Będzie integralną częścią Święta Stulecia. I jak co roku zapraszamy wszystkich, nie tylko mieszkanców stolicy. Będą to spotkania z historią, współczesnością i przyszłościa dzielnicy, z jej różnorodnością, kulturą i ludźmi. Zapraszamy do wspólnej zabawy – powiedział burmistrz dzielnicy Tomasz Kucharski.

Dzielnica zaprasza również m.in. na uroczyste otwarcie wystawy „Zakłady przemysłowe Pragi Południe w służbie Wojska Polskiego 1918 – 1939” we wtorek 12 kwietna na Placu Szembeka. W PROMie Kultury przy ul. Brukselskiej 23, w sobotę 23 kwietnia będzie koncert „Tango na sto lat Saskiej Kępy w Warszawie”.

Stowarzyszenie Szermiercze Riposta w dniach 21 – 22 maja zaprasza na Mistrzostwa Polski Seniorów. Szabla Mężczyzn i Kobiet Indywidualnie i Drużynowo w rocznicę 100- lecia przyłączenia Grochowa, Saskiej Kępy i Gocławia do Warszawy.

W czerwcu na Wiśle odbędą się Regaty o Puchar Wisły zorganizowane przez Fundację Towarzystwo Wioślarskie Syrenka. 5 czerwca osiem osiedli Pragi Południe będzie walczyło o Puchar Kamionkowskich Błoń Elekcyjnych w turnieju piłki nożnej.

To tylko wybrane wydarzenia z dzielnicy. Obchody zakończą się 17 grudnia na Placu Szembeka kolendowaniem pod choinką. Szczegółowe informacje dotyczące wydarzeń dostępne są na stronie internetowej dzielnicy. Na wszystkie, razem z władzami Pragi Południe serdecznie zapraszamy.

Z okazji przyłączenia Grochowa, Saskiej Kępy i Gocławia warto przypomnieć historii dzielnicy. Prawy brzeg Warszawy od wieków był przedmurzem, broniącym stolicy przed najazdami ze wschodu. Historia owej „stołeczności” Pragi trwa nieprzerwanie od pierwszej wolnej elekcji, wojen szwedzkich, przez tzw. Rzeź Pragi po chwalebną bitwę pod Olszynką Grochowską w lutym 1831 roku. Praga wykorzystywała swoje dobre położenie na szlaku handlowym komunikacyjnym. Były tu różnego rodzaju warsztaty i żupy solne. Nie brakowało zajazdów, dworów szlacheckich, a nawet pałaców, w których zatrzymywano się i odpoczywano podczas trwania sejmów. Już w XVIII w. Praga zaczęła rozwijać się jako odrębne miasteczko o charakterze handlowym. Składała się z czterech jurydyk – Pragi Biskupiej, Pragi Książęcej, Kamionu i Golędzinowa. Liczyły one łącznie około 7,5 tys. mieszkańców. Były tam 34 ulice, 540 domów, 102 sklepy, 9 austerii, 12 browarów.

W 1791 roku zniesiono jurydyki i włączono tę część Pragi do Warszawy. W roku 1793 dołączono do Warszawy Skaryszew. Trzy lata później, w 1794 roku, rozwój prawego brzegu stolicy zahamowała ostatnia bitwa insurekcji kościuszkowskiej zakończona rzezią mieszkańców, dokonaną przez wojska rosyjskie. Spłonęły wówczas pałace, m.in. Radziwiłłów, dworki księcia Józefa Poniatowskiego i Przeździeckich, zdewastowane zostały kościoły. Znaczna część ludności została wymordowana. Spis z 1795 roku wykazał ledwie 3 tys. mieszkańców.

Po takiej hekatombie prawy brzeg Wisły zaczął się kojarzyć jako miejsce martyrologiczne. Tym bardziej, że to nie było jedyne nieszczęście Pragi. Po Suworowie swoje zrobił też Napoleon. W latach 1807–1811, szykując się do wojny z Rosją, kazał zburzyć pod fortyfikacje kolejne kościoły, cmentarze i dwory. Nie zahamowało to dążenia Pragi do pełni stołeczności, czego dowodem może być fakt, że w roku 1889 przyłączono do stolicy Kamionek.

Już przed pierwszą wojną światową planowane było przyłączenie do Warszawy następnych terenów prawobrzeżnych, stało się to jednak dopiero w kwietniu 1916 roku. Najpierw wydano rozporządzenie okupacyjnych władz niemieckich nr 29 z 1 kwietnia, które zostało opublikowane 4 kwietnia1916 roku. 8 kwietnia 1916 roku niemiecki generał-gubernator Hans Hartwig von Beseler podpisał dekret o przyłączeniu do Warszawy m.in. Grochowa, Saskiej Kępy i Kępy Goławskiej.

W sumie przyłączono do stolicy 82,1 km², przez co powierzchnia miasta wzrosła ponad trzykrotnie. Ostatecznie przyłączenia dokonano na podstawie rozporządzenia z 29 stycznia 1917 r. – pozycja 259 w Dzienniku Urzędowym z 10 lutego 1917 r. Komisją do spraw przyjęcia przedmieść kierował Józef Higersberger. Uchwalono także ustawienie na nowych granicach „obwodu miejskiego” czterech krzyży. Co ciekawe, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku wszystkie ukazy carskie i dekrety niemieckie zostały anulowane przez władze państwa polskiego, z wyjątkiem wspomnianego dekretu Beselera, który uznano za niezwykle znaczący dla rozwoju miasta.

Andrzej Sitko

Informacje dot. historii Pragi Południe w oparciu o mat. prasowe