Zieleniec u zbiegu ulic Smoczej i Nowolipki nosi teraz nazwę skweru Józefa Rotblata – warszawskiego noblisty, wybitnego fizyka i lidera pacyfistycznego ruchu naukowców Pugwash. W symbolicznym miejscu, do 1943 roku, stała kamienica, w której naukowiec spędził swoje dzieciństwo i lata młodości.

Rada m.st. Warszawy 30 sierpnia 2018 r. podjęła uchwałę nr LXXIII/2038/2018, nadającą nazwę „Skwer Józefa Rotblata” terenowi zieleni zlokalizowanemu w dzielnicy Wola m.st. Warszawy, po południowo-zachodniej stronie skrzyżowania ulic Nowolipki i Smoczej. Dwa miesiące po podjęciu decyzji przez warszawskich radnych, 31 października, w obecności przedstawicieli władz samorządowych, rodziny, przyjaciół oraz mieszkańców odbyła się uroczystość nadania skwerowi imienia laureata Pokojowej Nagrody Nobla.

– Przywracamy pamięć o Józefie Rotblacie – skromnym warszawiaku i wielkim naukowcu. Pochodził z niezamożnej i wielodzietnej rodziny, tym bardziej budzi szacunek jego upór w zdobyciu wiedzy. Pracował na utrzymanie w dzień, wieczorami się uczył. Rok przez wybuchem wojny obronił na Uniwersytecie Warszawskim doktorat. Studia w Warszawie i uzyskane tu wykształcenie otworzyły mu drogę do dalszego rozwoju na zachodzie. Był pierwszym naukowcem, który porzucił pracę nad bombą atomową ze względów moralnych. Po wojnie swój wynalazek postanowił wykorzystać w medycynie, będąc jednym z pionierów badań na temat promieniowania – przypomniała na uroczystości Hanna Gronkiewicz-Waltz, prezydent m.st. Warszawy.

– Jak to się stało, że o Skłodowskiej wiedzą chyba wszyscy warszawiacy, o Singerze wielu, a o Józefie Rotblacie, który poświęcił większość życia walce z bombą atomową, do której stworzenia jako fizyk sam się przyczynił, wie tak niewiele osób? Do tej pory na stronie polskiego MSZ wśród polskich noblistów nazwiska Józefa Rotblata nie odnajdziemy, mimo, że był jedynym uczonym pracującym przy Projekcie Manhattan − amerykańskim programie naukowo-badawczym, powołanym w celu skonstruowania i produkcji bomby atomowej, który odmówił przyjęcia obywatelstwa brytyjskiego lub amerykańskiego. Dlatego dziś, kilka dni przed 110. rocznicą urodzin Noblisty nadrabiamy zaległości, oddając cześć temu wielkiemu warszawiakowi – powiedziała Ewa Malinowska-Grupińska, przewodnicząca Rady m.st. Warszawy.

Józef ROTBLAT (1908-2005)

z urodzenia warszawiak, Polak żydowskiego pochodzenia, radiobiolog. W latach 30. był wyróżniającym się fizykiem młodego pokolenia.

W 1939 roku wyjechał do Anglii, gdzie działał jako młody naukowiec i współpracował z noblistą, Jamesem Chadwickiem. Wojna uniemożliwiła mu powrót do Polski. W 1944 roku został zaproszony do prac przy Projekcie Manhattan – amerykańskim programie budowy bomby atomowej. Był jedynym uczonym pracującym przy projekcie, który odmówił obywatelstwa brytyjskiego lub amerykańskiego. Do historii przyczynił się również jako pierwszy naukowiec w historii, który porzucił pracę nad bombą atomową ze względów moralnych, gdy był pewny, że hitlerowskie Niemcy nie posiadają podobnej broni.

Po wojnie osiadł w Wielkiej Brytanii, gdzie poświęcił się pracy naukowej nad promieniowaniem w medycynie, będąc jednym z pionierów badań w tym obszarze. W 1955 roku stał się jednym z jedenastu sygnatariuszy Manifestu Russella-Einsteina. W apelu najwybitniejsi przedstawiciele światowej nauki wzywali liderów politycznych do pokojowego wykorzystania osiągnięć współczesnej techniki.

Dwa lata później, w 1957 Józefa Rotblat stał się współzałożycielem i liderem pacyfistycznego ruchu naukowców Pugwash. W ramach inicjatywy organizował coroczne spotkania najwybitniejszych naukowców oraz polityków z obu stron żelaznej kurtyny, co łagodziło z napięcia polityczne. W 1995 roku wraz z ruchem Pugwash otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, „za wysiłki zmierzające do zmniejszenia roli, jaką broń nuklearna odgrywa w polityce międzynarodowej”.

Źródło: Urząd m.st. Warszawy