Specjaliści od zaburzeń odżywiania alarmują, że coraz więcej Polaków cierpi na jadłowstręt psychiczny, tj. anoreksję oraz bulimię, czyli tzw. psychiczną żarłoczność, a także na kompulsywne objadanie się i otyłość. Problemy z jedzeniem najczęściej dotykają młodych ludzi, szczególnie dzieci i młodzież.

Badania pokazują, że 7 na 10 młodych dziewcząt wykazuje objawy zaburzeń odżywiania, takie jak jedzenie w ukryciu, „zajadanie stresu”, wyrzuty sumienia z powodu nadmiernego objadania się. Już jedna trzecia polskich nastolatków stosuje różne metody zmniejszenia masy cała, a 63 proc. młodych dziewcząt nie akceptuje własnego wyglądu, marząc o pięknej, smukłej sylwetce. 10 proc. nastolatków prowokuje wymioty, a aż 81 proc. małych dzieci (w wieku około 10 lat) boi się, że kiedyś utyje. Wielu nastolatków oscyluje pomiędzy okresami tłumienia łaknienia i spadku masy ciała, a napadami objadania się i przybywania na wadze. Obsesyjna kontrola jedzenia w wielu przypadkach kończy się próbą samobójczą, a nawet śmiercią. Rodzice często nie zdają sobie nawet sprawy, że ich dziecko boryka się z bulimią lub anoreksją.

Na temat zaburzeń odżywiania i możliwości leczenia rozmawia redaktor Anna Przerwa z dr hab. n. med. Katarzyną Kucharską, lekarzem Ośrodka Terapeutycznego Gedeon Medica, świadczącego usługi z zakresu zaburzeń odżywiania, w którym można uzyskać pomoc i wsparcie, a także anonimową poradę za pośrednictwem poczty internetowej.

Anna Przerwa: Na jakie zmiany w zachowaniu dziecka, które mogą świadczyć o tym, że ma ono problem z jedzeniem, powinni być szczególnie wyczuleni rodzice?

Prof. Katarzyna Kucharska: Rodzice powinni zwrócić uwagę na: nagłą zmianę zasad odżywiania, np.: przejście na wegetarianizm/weganizm; zaprzeczanie temu, że jest się głodnym bądź ma się ochotę na jakieś jedzenie; ukrywanie utraty wagi; noszenie workowatych ubrań; wzmożone zainteresowanie jedzeniem – gotowanie dla innych, wertowanie książek kucharskich i liczenie kalorii. Dziecko jest przekonane, iż potrzebuje jeść mniej niż inni albo małymi porcjami. Zwraca uwagę jedzenie powoli, małymi kęsami lub unikanie jedzenia z innymi np.: wymówki, że już się jadło czy jadło się gdzie indziej oraz zachowanie, które zaczyna być bardziej kompulsywne i zrytualizowane – sprzątanie, porządkowanie, organizowanie itd.

Co jest najczęstszą przyczyną problemów z jedzeniem u młodzieży?

Aktualny stan wiedzy pozwala na postawić wniosek, że czynniki genetyczne predysponują do wystąpienia zaburzeń odżywiania. Współcześnie przeprowadza się molekularne badania genetyczne w celu identyfikacji markera i genów na chromosomach. Od dawna poszukuje się czynników etiologicznych zaburzeń odżywiania w środowisku rodzinnym, które może odgrywać znaczącą rolę w podtrzymywaniu objawów u pacjentów. Nie ma jednoznacznych dowodów na występowanie stałych cech funkcjonowania rodzinnego lub osobowości rodziców pacjentów choć większość przychyla się do modelu rodziny o zatartych granicach międzypokoleniowych, obawiającej się i unikającej bezpośredniego wyrażania negatywnych emocji, nadmiernie chroniącej, o dużej sztywność i nieumiejętności radzenia sobie z konfliktami. Zaburzenia odżywiania się mogą więc być wyrazem realizacji normy szczupłej sylwetki, normy osiągnięć społecznych, utrzymania dobrej kondycji fizycznej.

Jakie kroki powinni podjąć rodzicie, jeśli stwierdzą, że ich dziecko cierpi na zaburzenia odżywania?

Należy leczyć bezpiecznie i skutecznie. Pacjent może być bezpiecznie leczony ambulatoryjnie, jeśli wskaźnik BMI pozostaje wyższy niż 15 oraz stan somatyczny i psychiczny jest stabilny. Oceniamy, czy pacjent nie wykazuje zwiększonego ryzyka kardiologicznego, hipoglikemii czy też nie cierpi na współwystępującą depresję z myślami samobójczymi. Pacjenci z głębszym niedożywieniem powinni być leczeni w ośrodkach/oddziałach stacjonarnych. Wielodyscyplinarny zespół terapeutyczny zapewnia najskuteczniejszą i kompleksową terapię zaburzeń odżywiania. W jego skład powinno wejść wielu współpracujących ze sobą specjalistów, takich jak: psychoterapeuci, psychiatrzy, psycholodzy, terapeuci zajęciowi, dietetycy, pielęgniarki, często też lekarze interniści, diabetolodzy i gastroenterolodzy. Zespół ten realizuje specjalistyczną ofertę diagnostyczną, medyczną, ze skrupulatną oceną ryzyka i profilaktyką zespołu realimentacyjnego oraz ofertę psychoterapeutyczną stosując podejścia psychoterapeutyczne o wysokiej skuteczności popartej dowodami. Prawidłowe wstępne postępowanie diagnostyczne wymaga oceny psychiatrycznej, oceny stanu somatycznego, diagnozy dietetycznej, wywiadu socjodemograficznego i wywiadu z członkami rodziny lub ich opiekunami.

Jak wygląda terapia zaburzeń odżywiania u młodzieży? Czy stosuje się takie same metody jak dla osób dorosłych?

Leczenie młodzieży pozostaje bardzo zbliżone do osób dorosłych. W standardach leczenia u młodzieży w ofercie psychoterapeutycznej zwraca się szczególną uwagę na pracę z rodziną (warsztaty, terapia rodzinna, systemowa terapia rodzinna).

Na co zwracać uwagę wybierając poradnię czy psychologa? Kiedy konieczne jest leczenie szpitalne?

Jak już mówiłam, warto zwrócić uwagę, żeby program terapii był kompleksowy, a chorym pacjentem zajęli się lekarze różnych specjalizacji. Zaburzeniom odżywiania mogą towarzyszyć inne choroby, od których uzależniony będzie proces leczenia i odpowiednia placówka, która będzie mogła się tego podjąć.

A co jeśli dziecko będzie zaprzeczać problemowi? Jak nakłonić je, aby skorzystało z wizyty u psychologa albo z pobytu w paradni?

Ambiwalencja w leczeniu czy też niechęć do podjęcia leczenia są częścią tego trudnego do leczenia zaburzenia. Stosujemy techniki dialogu motywującego – niezwykle interesującej metody pracy z pacjentem w oporze do leczenia. Oparta jest ona na podejściu humanistycznym, terapii systemowej, terapii poznawczo-behawioralnej, psychologii inspiracji i psychologii motywacji.

Mówi się, że to nie dziecko ma problem z jedzeniem, ale rodzina z komunikacją. Jakie kroki powinni podejmować rodzicie, aby po zakończonej terapii dziecko nie powróciło do zachowań autodestrukcyjnych?

Proces zdrowienia zmienia zarówno dziecko, jak i jego opiekunów. Rodzice powinni być przygotowani przez specjalistów, jak stać się najlepszym sprzymierzeńcem w walce z chorobą, jak oddzielić dziecko od choroby oraz jak poprawić komunikację w systemie rodzinnym. W modelu „Maudsley”, w którym edukuję rodziców, mówimy o ich postawach stosując metafory zwierząt. I tak, postawa rodzice-delfina, który opływa dziecko dryfujące na morzu „życia” w kole ratunkowym (symbol objawów) jest szczególnie bezpieczny, ponieważ jest blisko dziecka, ale daje przestrzeń w procesie zdrowienia.

Dziękuję za rozmowę.

Rozmawiała Anna Przerwa / fot. pixabay / fot. Zdjęcia ośrodka przy ul. Anny Jagiellonki w Piasecznie, czyli Specjalistycznego Ośrodka Terapeutycznego

Zapraszamy do kontaktu: Gedeon Medica, Piaseczno, Młynarska 39 lok. 8
tel.: 694 478 125 http://www.gedeonmedica.pl/