71 lat temu, 13 sierpnia 1944 roku na ulicy walczącej Starówki miał miejsce wybuch, w których zginęło ponad 300 Powstańców i osób cywilnych. Od 1992 roku dzień ten jest obchodzony jako Dzień Pamięci Starówki. O tamtym tragicznym wydarzeniu pamiętają władze dzielnicy i mieszkańcy.

Relacje świadków wybuchu na ulicy Kilińskiego, który miał miejsce trzynastego dnia powstania są sprzeczne. Dla jednych był to czołg – pułapka, dla innych tankietka lub Goliat. W rzeczywistości był to niemiecki pojazd specjalny Sd.Kfz.301 Borgward IV. Zdobyty przez powstańców, według innej wersji specjalnie pozostawiony przez Niemców – pojazd został wprowadzony na ulice Starego miasta przez żołnierzy Armii Krajowej. Około godziny osiemnastej nastąpiła eksplozja.

Siła wybuchu była tak ogromna, że ludzie, którzy stali kilka centymetrów od pojazdu przestali istnieć. Wyparowali. Następni, którzy stali w promieniu pięciu metrów od epicentrum, natychmiast rozerwał na strzępy podmuch wysokiego ciśnienia. Strzępy ich ciał razem z wytworzoną w wyniku eksplozji temperaturą, kawałkami gruzu i odłamkami szkła stanowił zabójczy czynnik – rój odłamków wystrzelonych we wszystkich kierunkach z prędkością naddźwiękową*

Wczoraj o godzinie 15.30 rozpoczęły się uroczystości przy tablicy pamiątkowej na Placu Zamkowym z udziałem władz samorządowych, zaproszonych gości i mieszkańców Warszawy. W kilku miejscach na Starym Mieście złożono wieńce i zapalono znicze. Wspomniano poległych powstańców i cywilne ofiary.

Warto przypomnieć, że po ewakuacji polskich żołnierzy ze Starówki, na miejscu zostali ciężko ranni powstańcy, którymi opiekowały się sanitariuszki. To ciche bohaterki tamtych czasów. Pomimo możliwości odejścia z walczącymi oddziałami, pozostały przy rannych, potrzebujących ich pomocy powstańcach. Zapłaciły za swoją ofiarność i poczucie obowiązku straszną cenę. Bardzo często przed śmiercią były gwałcone i torturowane.

W archikatedrze Św. Jana Chrzciciela w intencji poległych w Powstaniu Warszawskim została odprawiona msza w święta. O godzinie 18.30 w miejscu wybuchu niemieckiego pojazdu na ulicy Kilińskiego odbyła się uroczystość, podczas której wspomniano ofiary.

Obchody Dnia Pamięci Starówki zakończył koncert „Warszawskie Dzieci” na Rynku Starego Miasta, w którym wystąpili soliści Filharmonii im. Romualda Traugutta pod dyrekcją Mirosława Janowskiego.
Andrzej Sitko

*opis na podstawie książki „Tajemnicza Rana” Łukasza Mieszkowskiego